ارزیابی تحمل به خشکی در لاین‌های اینبرد نوترکیب برنج با استفاده از شاخص‌‌های تحمل به تنش

به‌منظور ارزیابی لاین‌های اینبرد نوترکیب برنج حاصل از تلاقی دو رقم برنج اهلمی طارم و سپیدرودبه ترتیب متحمل و حساس به تنش خشکی، آزمایشی در بهار سال 1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گنبد کاووس اجرا گردید. یکصد و شانزده لاین اینبرد نوترکیب در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو محیط (بدون تنش و تنش خشکی) بررسی و ارزیابی شد. شاخص‌های MP، GMP، STI، RDY، HM،K1STI و K2STI با عملکرد دانه در هر دو محیط (تنش و بدون تنش) همبستگی بالایی داشتند، بنابراین به‌عنوان شاخص‌های مناسب جهت انتخاب لاین‌های متحمل به تنش خشکی شناسائی شدند. تجزیه بای‌پلات بر اساس دو مولفه اول نشان داد که لاین‌های شماره 12، 112 و 113 به‌عنوان ژنوتیپ‌های متحمل و لاین‌های شماره 43، 50، 64 و 89 به‌عنوان ژنوتیپ‌های حساس شناخته شدند. بای‌پلات شاخص‌های SNPI و SSPI را نیز به‌عنوان معیارهای شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل به تنش خشکی معرفی کرد. بر اساس 17 شاخص تحمل و حساسیت به خشکی و عملکرد دانه در شرایط تنش و بدون تنش گروه‌بندی لاین‌ها با استفاده از تجزیه خوشه‌ای به روش WARD انجام گرفت و چهار گروه تشکیل شد. خوشه‌های دوم و چهارم به‌ترتیب با بیشترین و کمترین مقدار K2STI به‌ترتیب معرف ژنوتیپ‌های متحمل‌ و حساس بودند. در مجموع بر اساس تجزیه بای‌پلات و تجزیه خوشه‌ای لاین‌های شماره 112 و 64 به ترتیب به عنوان متحمل‌ترین و حساس‌ترین ژنوتیپ‌های مورد مطالعه در تحقیق حاضر شناسایی شدند. عملکرد دانه لاین شماره 112 در شرایط تنش و بدون تنش به‌ترتیب 5190 و 6640 کیلوگرم در هکتار و عملکرد دانه لاین شماره 64 در شرایط تنش و بدون تنش به‌ترتیب 1640 و 2240 کیلوگرم در هکتار بود.